รัฐวิสาหกิจ คืออะไร?
รัฐวิสาหกิจ คือ กิจการที่เป็นการร่วมทุนกันระหว่างรัฐบาลกับเอกชนโดยที่รัฐบาลเป็นฝ่ายถือหุ้นมากกว่า เพื่อที่จะได้มีอำนาจในการควบคุมรัฐวิสาหกิจนั้น ๆ หรือในอีกความหมาย State Enterprise หรือรัฐวิสาหกิจก็คือบริษัทที่เอกชนร่วมกับรัฐบาลโดยที่รัฐบาลถือหุ้นมากกว่าครึ่งหรือมากกว่า 50%
สำหรับสาเหตุที่รัฐบาลเข้าไปควบคุมในธุรกิจที่เป็นรัฐวิสาหกิจ (State Enterprise หรือ State-owned Enterprise) เหตุผลแรกมาจากการที่ธุรกิจนั้นเป็นธุรกิจในลักษณะผูกขาด ตัวอย่างเช่น ท่าอากาศยานไทยที่ดำเนินงานเกี่ยวกับการให้บริการสนามบิน เจ้าของสนามบินใหญ่หลายแห่งของไทย
อีกเหตุผลคือการที่รัฐวิสาหกิจดังกล่าวเป็นเรื่องเกี่ยวกับระบบสาธารณูปโภค และโครงสร้างพื้นฐานต่าง ๆ ภายในประเทศทำให้รัฐจำเป็นต้องเข้าไปควบคุม ตัวอย่างเช่น การไฟฟ้า การปะปา และการรถไฟ เป็นต้น
จะเห็นว่าข้อแตกต่างระหว่างรัฐวิสาหกิจ (State Enterprise) กับหน่วยงานราชการคือเรื่องจุดประสงค์ทางการเงิน ที่หน่วยงานราชการก่อตั้งขึ้นมาโดยไม่ได้มีเป้าหมายในเรื่องการเงิน แต่รัฐวิสาหกิจเป็นหน่วยงานที่เป็นเหมือนกับธุรกิจที่ต้องมีรัฐเข้ามาควบคุมเพื่อทำให้ไม่เกิดปัญหาอย่างเช่นการผูกขาด
นอกจากนี้ ด้วยการที่รัฐวิสาหกิจส่วนใหญ่มีคุณสมบัติเป็นองค์กรธุรกิจ นั่นหมายความว่าสิทธิ์และความรับผิดชอบทั้งหมดไม่ต่างจากบริษัทบริษัทหนึ่ง ดังนั้นพวกเขายังคงจำเป็นที่จะต้องปฏิบัติตามกฎหมายและข้อบังคับที่ควบคุมการดำเนินธุรกิจในประเภทของตนและสามารถที่จะรับผิดชอบต่อการกระทำเช่นเดียวกับบริษัททั่วไป
อย่างไรก็ตาม แม้ว่ารัฐวิสาหกิจจะเป็นองค์กรธุรกิจที่มีจุดประสงค์ในการแสวงหาผลกำไรเช่นเดียวกับบริษัททั่วไป แต่ก็มีรัฐวิสาหกิจบางส่วนที่ไม่ก่อให้เกิดผลกำไร ตัวอย่างเช่น ระบบไปรษณีย์ของสหรัฐฯ ที่ขาดทุนมาเป็นระยะเวลานาน และแม้ว่ารัฐวิสาหกิจบางแห่งอาจได้รับอนุญาตให้ล้มเหลว แต่ถ้าหากรัฐวิสาหกิจดังกล่าวเป็นหน่วยงานที่มีความสำคัญต่อการดำเนินงานของรัฐก็อาจได้รับเงินทุนจากรัฐบาลเพื่อทำให้รัฐวิสาหกิจดังกล่าวยังคงดำเนินต่อไป
รัฐวิสาหกิจไทยมีอะไรบ้าง
หลายคนอาจอาจคุ้นเคยกับรายชื่อบริษัทเหล่านี้อยู่บ้าง แต่รู้กันมาก่อนหรือไม่ว่าบริษัทเหล่านี้เป็นรัฐวิสาหกิจที่รัฐบาลเป็นเจ้าของอยู่ครึ่งหนึ่ง (ถือหุ้นมากกว่า 50%) อีกทั้งหลายบริษัทยังจดทะเบียนอยู่ในตลาดหุ้นหรือตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทยอีกด้วย
ตัวอย่าง 20 บริษัทที่เป็นรัฐวิสาหกิจไทย (Thai State Enterprise) ที่หลายคนคุ้นเคย:
- การเคหะแห่งชาติการไฟฟ้านครหลวง
- การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย
- การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค
- การประปานครหลวง
- การประปาส่วนภูมิภาค
- การรถไฟแห่งประเทศไทย
- การรถไฟฟ้าขนส่งมวลชนแห่งประเทศไทย
- ธนาคารกรุงไทย จำกัด (มหาชน) หรือ หุ้น KTB
- ธนาคารออมสิน
- ธนาคารอาคารสงเคราะห์
- ธนาคารอิสลามแห่งประเทศไทย
- บริษัท ไปรษณีย์ไทย จำกัด
- บริษัท กสท โทรคมนาคม จำกัด (มหาชน)
- บริษัท การบินไทย จำกัด (มหาชน) หรือ หุ้น THAI
- บริษัท ท่าอากาศยานไทย จำกัด (มหาชน) หรือ หุ้น AOT
- บริษัท ทีโอที จำกัด (มหาชน)
- บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) หรือ หุ้น PTT
- บริษัท อสมท จำกัด (มหาชน) หรือ หุ้น MCOT
- โรงงานไพ่
- โรงงานยาสูบ
อย่างไรก็ตาม ทั้ง 20 บริษัทที่ยกมายังไม่ใช่รายชื่อรัฐวิสาหกิจของไทยทั้งหมดทุกบริษัทที่มีอยู่ สามารถดูรายชื่อของรัฐวิสาหกิจไทยทั้งหมดได้จากฐานข้อมูลหน่วยงานภาครัฐ
ข้อมูลอ้างอิงจาก: Wikipedia, สำนักงานสถิติแห่งชาติ
