ส่วนของเจ้าของ คืออะไร?
ส่วนของเจ้าของ คือ แหล่งที่มาของเงินทุนของธุรกิจ โดยส่วนของเจ้าของเกิดจากเงินทุนที่กิจการได้มาจากการลงทุนของผู้ที่เป็นเจ้าของธุรกิจ (ตามชื่อ) โดยส่วนของเจ้าของ (Owner’s Equity) จะประกอบด้วย 3 ส่วนในงบแสดงฐานะการเงิน ได้แก่ ทุนเรือนหุ้น ส่วนเกินมูลค่าหุ้น และกำไรสะสม
ส่วนของเจ้าของ (Owner’s Equity) เป็นรายการบัญชีที่จะแสดงเกี่ยวกับเงินทุนของธุรกิจว่ามีเท่าไหร่ ซึ่งเงินทุนเหล่านี้เป็นเงินทุนที่ใช้ในการดำเนินธุรกิจของบริษัท (ร่วมกับเงินทุนที่ได้มาจากการก่อหนี้) ไม่ว่าจะเป็นต้นทุนในการผลิตและการขาย อุปกรณ์สำนักงาน ก็ล้วนอาจจะเกิดจากการใช้เงินของเจ้าของซื้อมา
ดังที่แสดงให้เห็นความสัมพันธ์ของเงินทุนในสมการบัญชี (Accounting Equation) สินทรัพย์ = หนี้สิน + ส่วนของเจ้าของ หรือ ส่วนของเจ้าของ = สินทรัพย์ – หนี้สิน
โดยในบัญชีส่วนของเจ้าของ ทุนเรือนหุ้น (Shared Capital) เป็นรายการที่ใช้แสดงมูลค่าหุ้นของกิจการจากราคาพาร์ ในขณะที่ส่วนเกินมูลค่าหุ้น (Share Premium) แสดงมูลค่าของหุ้นที่เปลี่ยนไปไม่ว่าจะเพิ่มขึ้นหรือลดลงเมื่อเทียบกับราคาพาร์ และ กำไรสะสมหรือขาดทุนสะสม (Earned Surplus/Loss Surplus) แสดงผลกำไรหรือขาดทุนสะสมของกิจการ
ทั้งนี้ ชื่อเรียกของส่วนของเจ้าของ (Owner’s Equity) จะแตกต่างกันออกไปตามลักษณะของการจัดตั้งธุรกิจ ได้แก่ ส่วนของเจ้าของ ส่วนของผู้เป็นหุ้นส่วน และส่วนของผู้ถือหุ้น ดังนั้น ความแตกต่างระหว่าง ส่วนของเจ้าของ (Owner’s Equity) กับ ส่วนของผู้ถือหุ้น (Shareholders’ Equity) คือสิ่งที่แตกกันตามลักษณะของกิจการนั่นเอง
ทุนเรือนหุ้น (Capital Stock)
ทุนเรือนหุ้น (Capital Stock) คือ บัญชีส่วนของเจ้าของที่จะมูลค่าของหุ้นของกิจการ โดยในงบแสดงฐานะการเงินในส่วนของทุนเรือนหุ้นจะแสดงมูลค่าของหุ้นจากราคาพาร์ (Par Value) ซึ่งเป็นราคาหุ้น ณ ตอนที่บริษัทจดทะเบียนจัดตั้งนิติบุคคลดังกล่าวขึ้นมา
ตัวอย่างเช่น บริษัท Houston Lawyers ก่อตั้งบริษัทโดยแบ่งหุ้นออกเป็น 100,000 หุ้น โดยบริษัทฯ ได้จดทะเบียนก่อตั้งบริษัทด้วยราคาพาร์ 10 ดอลลาร์สหรัฐฯ ต่อหุ้น
หมายความว่า ทุนเรือนหุ้น = 100,000 หุ้น x 10 ดอลลาร์สหรัฐฯ
ดังนั้น ทุนเรือนหุ้นของบริษัท Houston Lawyers ในบัญชีส่วนของเจ้าของจะมีมูลค่า 1,000,000 ดอลลาร์สหรัฐฯ
ส่วนเกินมูลค่าหุ้น (Share Premium)
ส่วนเกินมูลค่าหุ้น (Share Premium) คือ บัญชีส่วนของเจ้าของที่แสดงมูลค่าของหุ้นที่เปลี่ยนแปลงไป ที่มักจะเกิดขึ้นจากการขายหุ้นออกไปในส่วนที่สูงกว่าราคาพาร์ที่ตราไว้ของหุ้นของบริษัท
จากตัวอย่างเดิม ทุนเรือนหุ้นของบริษัท Houston Lawyers มีมูลค่า 1,000,000 ดอลลาร์สหรัฐฯ (ตามมูลค่าที่คิดจากราคาพาร์) แต่ถ้าหากปัจจุบันราคาหุ้นบริษัท Houston Lawyers เพิ่มขึ้นเป็นหุ้นละ 100 ดอลลาร์สหรัฐฯ จากการประเมินของผู้ซื้อหุ้น ณ ปัจจุบัน (จากเดิมหุ้นละ 10 ดอลลาร์สหรัฐฯ) นั่นหมายความว่า ถ้าหากบริษัท Houston Lawyers ขายหุ้นออกไปด้วยราคาหุ้นละ 100 ดอลลาร์สหรัฐฯ ดังกล่าว ก็จะทำให้เกิดส่วนเกินมูลค่าหุ้น (Share Premium) เท่ากับจำนวนหุ้นที่ขายออกไป x ราคาขายในที่นี้คือ 100 ดอลลาร์สหรัฐฯ
ดังนั้น หากบริษัทได้ขาดหุ้นทั้งหมดออกไป ก็จะเกิดส่วนเกินมูลค่าหุ้นเท่ากับ 10,000,000 ดอลลาร์สหรัฐฯ – 1,000,000 ดอลลาร์สหรัฐฯ เท่ากับ 9,000,000 ดอลลาร์สหรัฐฯ
อย่างไรก็ตาม ในกรณีที่ส่วนเกินมูลค่าหุ้น ต่ำกว่าราคาในงบการเงิน (ราคาหุ้นต่ำกว่าตอนจัดตั้งบริษัท) ก็จะบันทึกว่าส่วนเกินมูลค่าหุ้นติดลบเท่าไหร่แทน
กำไรสะสม (Retained Earnings)
กำไรสะสม (Retained Earnings) คือ บัญชีส่วนของเจ้าของที่เกิดจากการที่บริษัทมีกำไรแล้วเก็บกำไรไว้ส่วนหนึ่งหลังจากที่บริษัทได้ทำการจ่ายเงินปันผลให้ผู้ถือหุ้น เป็นเงินที่บริษัทเหลือจากการจ่ายเงินปันผลและตามระดับที่กฎหมายกำหนด ในกรณีที่บริษัทขาดทุน ตัวเลขกำไรสะสมของบริษัทจะลดลงตามที่บริษัทได้ขาดทุน แต่ในกรณีที่กำไรสะสมเป็นลบจะเรียกว่า ขาดทุนสะสม (Loss Surplus)
ทั้งนี้ กำไรสะสม (Retained Earnings) อาจแตกต่างกันในแต่ละบริษัท ขึ้นอยู่กับนโยบายการจ่ายเงินปันผลของบริษัท
