วงจรชีวิตผลิตภัณฑ์ หรือ Product Life Cycle คือ วงจรชีวิตของผลิตภัณฑ์ ตั้งแต่ผลิตภัณฑ์นั้นเริ่มต้นเข้าสู่ตลาด (Introduction Stage) ไปจนกระทั่งผลิตภัณฑ์นั้นออกจากตลาด (Decline Stage) ซึ่งแต่ละช่วงของวงจรชีวิตผลิตภัณฑ์จะมีวิธีการทำการตลาดที่แตกต่างกัน
Product Life Cycle หรือ วงจรชีวิตผลิตภัณฑ์ จะแบ่งออกเป็น 4 ช่วง คือ
- Introduction Stage คือ ช่วงแนะนำสินค้า
- Growth Stage คือ ช่วงเติบโต
- Maturity Stage คือ ช่วงที่มั่นคง หรือ อิ่มตัว
- Decline Stage คือ ช่วงถดถอย
วงจรชีวิตผลิตภัณฑ์ (Product Life Cycle) จะช่วยทำให้รู้ว่าปัจจุบันผลิตภัณฑ์ (Product) นั้นอยู่ในช่วงไหนของวงจร (Cycle) ซึ่งจะช่วยให้สามารถเลือกใช้กลยุทธ์ได้อย่างถูกต้องเหมาะสม
กราฟ วงจรชีวิตผลิตภัณฑ์ หรือ Product Life Cycle
กราฟ Product Life Cycle หรือ วงจรชีวิตผลิตภัณฑ์ คือ กราฟที่มีลักษณะเดียวกันกับกราฟ Business Life Cycle หรือ วัฏจักรของธุรกิจ โดยสามารถเขียนออกมาเป็นกราฟได้ในลักษณะของกราฟด้านล่าง
แกนตั้ง คือ ยอดขายของสินค้า แกนนอน คือ ช่วงเวลาที่ผ่านไป ส่วนเส้นด้านในจะแสดงให้เห็นการเติบโตของผลิตภัณ์ตลอดระยะเวลาของ วงจรชีวิตผลิตภัณฑ์ (Product Life Cycle)
วงจรผลิตภัณฑ์ (Product Life Cycle) ทั้ง 4 ช่วง
จากที่อธิบายในตอนต้นและจากกราฟ Product Life Cycle หรือ วงจรชีวิตผลิตภัณฑ์ จะเห็นว่า วงจรผลิตภัณฑ์ ถูกแบ่งออกเป็น 4 ช่วง คือ
- Introduction Stage คือ ช่วงแนะนำสินค้า
- Growth Stage คือ ช่วงเติบโต
- Maturity Stage คือ ช่วงที่มั่นคง หรือ อิ่มตัว
- Decline Stage คือ ช่วงถดถอย
Introduction Stage
Introduction Stage คือ ช่วงแนะนำสินค้า เป็นจุดเริ่มต้นของ วงจรชีวิตผลิตภัณฑ์ (Product Life Cycle) โดยเป็นช่วงที่สินค้าเพิ่งเริ่มเข้าสู่ตลาด ทำให้เป็นสินค้าที่ยังไม่มีใครรู้จัก (หรือรู้จักน้อย) ทำให้ยอดขายของสินค้านั้นจะเพิ่มขึ้นช้ามาก หรือในบางกรณีอาจถึงขั้นขาดทุน
ในขั้นนี้จำเป็นต้องทำให้ลูกค้ารู้จักผลิตภัณฑ์ด้วยการสื่อสารทางการตลาดต่างๆ เพื่อแนะนำสินค้าให้ลูกค้ารู้จัก (เพราะยังไม่มีใครรู้จักสินค้า) ซึ่งถ้าหากลูกค้าพอใจและชื่นชอบในสินค้าแล้วกลับมาซื้อใหม่ก็จะทำให้ผลิตภัณฑ์รอดเข้าสู่ช่วงต่อไปจากฐานลูกค้าเหล่านี้และการบอกต่อ
Growth Stage
Growth Stage คือ ช่วงเจริญเติบโต เป็นช่วงที่มีคนรู้จักสินค้าแล้วเป็นช่วงหลังจากที่เอาตัวรอดมาจาก Introduction Stage ได้แล้ว ทำให้มีลูกค้าเข้ามาเพิ่มเรื่อยๆ ส่งผลให้ช่วง Growth Stage คือช่วงที่เติบโตเร็วมาก ๆ จึงเป็นช่วงที่ควรกอบโกยกำไรให้ได้มากที่สุด
อย่างไรก็ตาม ในช่วง Growth Stage ก็ยังจำเป็นต้องทำการตลาดต่อไปเพื่อหาลูกค้าเพิ่มขึ้นอีก รวมถึงการที่เติบโตอย่างรวดเร็วอาจเป็นเพียงเพราะลูกค้าเพิ่งจะรู้จักและแค่อยากลองสิ่งใหม่ ซึ่งอาจจะไม่กลับมาซื้ออีกก็ได้
Maturity Stage
Maturity Stage คือ ช่วงที่เติบโตเต็มที่ มีความมั่นคงแล้ว เรียกได้ว่าเป็นช่วงอิ่มตัวของสินค้านั้น จากการที่มีลูกค้าประจำ (ลูกค้ากลับมาซื้อเรื่อยๆ) ทำให้อยู่เฉย ๆ ก็มีคนซื้อ ไม่จำเป็นต้องมุ่งไปที่การทำการตลาดเพื่อหาลูกค้ามากเหมือนแต่ก่อน
แต่ในช่วงนี้การเติบโตจะเป็นไปอย่างช้า ๆ ถ้าหากผลิตภัณฑ์ดังกล่าวเป็นสินค้าที่ยังไม่มีมาก่อน ช่วงนี้จะมีคู่แข่งเพิ่มมากขึ้น เพราะคนเริ่มเห็นเราได้ดีและเห็นว่าเราอยู่ได้ คู่แข่งก็จะเริ่มทำตาม หน้าที่ของเราคือรักษาส่วนแบ่งทางการตลาด (Market Share) เอาไว้ให้ได้มากที่สุด
Decline Stage
Decline Stage คือ ช่วงถดถอย หรือ ช่วงตกต่ำ เป็น วงจรชีวิตผลิตภัณฑ์ (Product Life Cycle) ช่วงสุดท้าย ที่เกิดขึ้นเมื่อผลิตภัณฑ์ไม่เป็นที่ต้องการอีกต่อไป จากการที่มีสินค้าชนิดอื่น หรือ สินค้าทดแทนที่ดีกว่า ในช่วงนี้ยอดขายและกำไรจะลดลงอย่างต่อเนื่อง เนื่องจากคนไม่สนใจในสินค้านั้นแล้ว
เมื่อสินค้าอยู่ในจุดนี้มีทางเลือกอยู่ 2 ทางเลือก คือ การปรับปรุงผลิตภัณฑ์ให้ดีกว่าเจ้าอื่นหรือให้ถูกต้องตามความต้องการ และการเลิกผลิตแล้วหันไปพัฒนาสินค้าชนิดใหม่
ส่วนสินค้าค้าง Stock ในขั้นนี้ควรรีบระบายสินค้าชนิดดังกล่าวออกให้หมด ก่อนที่จะขายไม่ได้ โดยเฉพาะในกรณีที่เป็นสินค้ากระแสช่วงสั้นๆ
