ตามปกติบริษัทที่ความสามารถในการทำกำไรต่ำและหนี้สินที่สูงในระยะยาวย่อมนำไปสู่การเลิกกิจการหรือล้มละลาย แต่มีบริษัทแบบหนึ่งที่เรียกว่า Zombie Company ที่ยังคงอยู่รอดต่อไปได้ บทความนี้จะไปทำความเข้าใจกับ Zombie Company หรือ บริษัทซอมบี้ ว่าคืออะไร ทำไมบริษัทซอมบี้เป็นปัญหาเศรษฐกิจ
Zombie Company คือ บริษัทที่มีหนี้สินล้นพ้นตัวแต่ไม่มีความสามารถในการทำกำไรได้มากพอที่จะสามารถจ่ายหนี้ของบริษัทได้ แต่ด้วยการสนับสนุนของภาครัฐและธนาคารที่ทำให้ต้นทุนทางการเงิน ณ ช่วงเวลานั้นอยู่ในระดับต่ำ ส่งผลให้บริษัทซอมบี้หรือ Zombie Company ยังสามารถดำรงอยู่ได้เพราะยังสามารถจ่ายดอกเบี้ยไหว
บริษัทซอมบี้ หรือ Zombie Company เทียบได้กับ Zombie (ซอมบี้) ในหนังสยองขวัญที่ตายไปแล้วแต่กลับสามารถลุกขึ้นมาไล่กัดคนได้ เหมือนกับ Zombie Company ที่ควรจะล้มไปแล้ว แต่กลับยังอยู่รอดและยังคงกัดกินธุรกิจดีๆ ในอุตสาหกรรมเดียวกันต่อไป
อย่างไรก็ตาม สิ่งที่จะตัดสินได้ว่าบริษัทดังกล่าวเป็น Zombie Company หรือ บริษัทซอมบี้ คือ การประเมินความสามารถในการทำกำไรของธุรกิจทั้งปัจจุบันและในอนาคต นั่นหมายความว่าไม่ใช่ทุกบริษัทที่ขาดทุน (อย่างเช่น ธุรกิจที่ขาดทุนช่วงแรก) จะนับว่าเป็นบริษัท Zombie Company ทุกบริษัท
Zombie Company เกิดขึ้นได้อย่างไร
ตามปกติแล้วบริษัทที่ดีคือบริษัทที่มีความสามารถในการทำกำไรจากการบริหารงานและการบริหารจัดการทรัพยากรที่ดี และในทางตรงกันข้ามบริษัทที่ไม่สามารถทำกำไรได้ไม่ว่าด้วยเหตุผลอะไรก็ตาม เมื่อถึงจุดที่ดำเนินงานต่อไม่ได้ก็จะต้องเลิกกิจการในท้ายที่สุด ไม่ว่าจะตัดสินใจเลิกกิจการเองหรือเพราะล้มละลายก็ตาม
แต่อย่างที่บอกว่า Zombie Company คือ บริษัทที่อยู่รอดได้ทั้งที่ไม่มีความสามารถในการทำกำไรและควรจะล้มละลายไปแล้วจากการที่ไม่มีความสามารถในการชำระหนี้ เหมือน Zombie หรือ ผีดิบ ในหนังสยองขวัญที่ตายไปแล้วแต่กลับยังสามารถฟื้นขึ้นมาไล่กัดมนุษย์ได้อยู่
ปัจจัยหลักที่ทำให้ Zombie Company หรือบริษัทซอมบี้เหล่านี้ยังสามารถอยู่รอดได้ทั้งที่ไม่สามารถทำกำไรเป็นเพราะต้นทุนทางการเงินที่ต่ำจากดอกเบี้ยนโยบายที่ต่ำของธนาคารกลางและมาตรการช่วยเหลือจากรัฐ โดยเฉพาะในช่วงที่เศรษฐกิจอยู่ในช่วงตกต่ำหรือถดถอยที่รัฐออกมาตรการช่วยเหลือธุรกิจออกมามากมาย
จากมาตรการให้ความช่วยเหลือและต้นทุนดอกเบี้ยที่ต่ำ ส่งผลให้บริษัทที่เป็น Zombie Company สามารถเข้าถึงเงินทุนได้ง่ายและมีต้นทุนจากดอกเบี้ยที่ลดลงจนทำให้ยังสามารถอยู่รอดต่อไปได้ ทั้งที่ถ้าเป็นในสภาวะปกติด้วยผลการดำเนินงานของบริษัท Zombie Company อาจทำให้บริษัทล้มละลายไปแล้วจากหนี้และดอกเบี้ยมหาศาล
อีกสาเหตุหนึ่งคือการที่ส่วนใหญ่ Zombie Company เป็นธุรกิจขนาดเล็กและขนาดกลางที่เกิดขึ้นมาตามกระแส ไม่มีนวัตกรรม และในตลาดมีบริษัทที่ทำธุรกิจแบบเดียวกันอยู่เป็นจำนวนมาก ในขณะที่สินค้าที่ขายกลับเป็นสินค้าที่เหมือนกัน ทำให้บริษัทเหล่านี้มุ่งเน้นไปที่การแข่งขันด้านราคาได้เพียงอย่างเดียว
เมื่อธุรกิจต้องตัดราคาเพื่อแข่งขันกันเองก็จะส่งผลให้กำไรและผลตอบแทนจากการลงทุนต่ำ บวกกับการที่เป็นธุรกิจขนาดเล็กและขนาดกลางยิ่งทำให้การแข่งขันด้วยต้นทุนยิ่งทำได้ยากเมื่อเทียบกับคู่แข่งที่เป็นบริษัทขนาดใหญ่ที่มีเงินทุนและมีความสามารถในการผลิตให้ได้ Economies of Scale ได้มากกว่า
ทั้งหมดส่งผลให้บริษัทเหล่านี้มีกำไรที่ต่ำจนไม่สามารถเติบโตได้ในขณะที่มีสัดส่วนหนี้สินที่สูงมาก แต่ด้วยดอกเบี้ยและมาตรการช่วยเหลือต่างๆ ในยุคดอกเบี้ยต่ำเป็นประวัติการณ์ในระดับติดลบและเข้าใกล้ติดลบ ส่งผลให้ Zombie Company หรือ บริษัทซอมบี้ เหล่านี้ยังคงสามารถจ่ายดอกเบี้ยและอยู่รอดต่อไปได้ รวมถึงกู้เงินมากขึ้นเพื่อใช้คืนหนี้เก่า
ปัญหาจาก Zombie Company
ในระยะยาวการให้ความช่วยเหลือ Zombie Company เหล่านี้ทำให้เงินทุนถูกกระจายไปยังธุรกิจที่ไม่ก่อให้เกิดมูลค่าต่อเศรษฐกิจ ก็จะทำให้บริษัทที่ดีขาดเงินทุนในการขยายธุรกิจต่อไปไม่มากก็น้อยหรือในอีกกรณีคือเข้าถึงเงินทุนได้ยากขึ้น
นอกจากนี้ การที่ Zombie Company ยังคงอยู่ ยังหมายความว่ากำลังการผลิตส่วนเกินที่เป็นผลจากการเปิดธุรกิจแบบเดียวตามๆ กัน ก็ยังคงอยู่ต่อไป ซึ่งส่วนนี้เองส่งผลให้การแข่งขันด้วยการตัดราคายังดำเนินต่อไป และทำให้ธุรกิจอื่นๆ แบบเดียวกันแต่มีประสิทธิภาพสูงกว่าอยู่รอดต่อไปได้ยากไปโดยปริยาย
อธิบายให้ง่ายกว่านั้น ตามปกติธุรกิจที่เปิดขึ้นมาตามๆ กันมักจะตัดราคากันจนธุรกิจขยายไปต่อไม่ได้ตามสัดส่วนกำไรที่ลดลงเรื่อยๆ จนบริษัทที่ไม่มีจุดแข็งต้องปิดตัวไปในที่สุด และเหลือไว้เพียงบริษัทที่มีความสามารถในการแข่งขันที่แท้จริง
แต่การมีอยู่ของ Zombie Company คือ สิ่งที่ทำให้การแข่งขันที่ไม่ได้แข่งขันด้วยคุณภาพและนวัตกรรมยังคงดำเนินต่อไปเรื่อยๆ โดยที่ผู้แข่งขันรายใหม่เข้ามาได้ยาก ส่วนผู้แข่งขันที่มีความสามารถก็ไปต่อไม่ได้ด้วยปัญหาการแข่งขันด้านราคาของ Zombie Company เหล่านี้
ทางออกของปัญหา Zombie Company จึงเป็นการทำให้บริษัทที่ไม่มีความสามารถในการทำกำไรเหล่านี้อยู่รอดได้ยากขึ้น และทำให้บริษัทใหม่เข้าสู่ตลาดได้ง่ายขึ้นเพื่อช่วยเหลือและจูงใจผู้แข่งขันรายใหม่เข้าสู่ตลาดเพื่อยกระดับการแข่งขันภายในอุตสาหกรรม รวมทั้งช่วยลดการผูกขาดของธุรกิจรายใหญ่หน้าเก่าได้อีกด้วย
ข้อมูลบางส่วนอ้างอิงจาก:
- “บริษัทผีดิบ” คืออะไร แล้วเราควรทำอย่างไรกับมัน? – ธนาคารแห่งประเทศไทย
- Highly indebted ‘zombie’ companies control more than 2 million U.S. jobs – CNBC
- COVID-19 will create a new generation of zombie companies, followed by a wave of business defaults – Market Insider
