Bank Run คืออะไร? เข้าใจสาเหตุและผลกระทบ

Bank Run คือ สถานการณ์ที่ลูกค้าจำนวนมากของธนาคารแห่ถอนเงินฝากพร้อมกัน เนื่องจากลูกค้าของธนาคารขาดความเชื่อมั่นต่อธนาคารและเชื่อว่าธนาคารกำลังจะไม่สามารถชำระเงินฝากคืนได้เพราะกำลังจะล้มละลายด้วยเหตุผลบางประการ

การเกิด Bank Run เป็นสาเหตุพื้นฐานนำไปสู่ปัญหาของสภาพคล่องของธุรกิจธนาคารและนำไปสู่การล้มละลายของธนาคารมาโดยตลอดตั้งแต่ในอดีต เนื่องจากการที่ลูกค้าถอนเงินฝากออกจากธนาคารมากขึ้นเรื่อย ๆ จะทำให้ธนาคารขาดสภาพคล่องและล้มละลายในท้ายที่สุด

เมื่อการ Bank Run เริ่มต้นขึ้น มักจะขยายไปสู่ในระดับที่ควบคุมไม่ได้อย่างรวดเร็ว เนื่องจากลูกค้าของธนาคาร (ผู้ฝาก) ทุกคนจะรีบถอนเงินออกมาทั้งหมดในคราวเดียว ซึ่งตามปกติแล้วธนาคารจะมีเงินสดในมือไม่เพียงพอที่จะตอบสนองคำขอถอนเงินทั้งหมดได้เนื่องจากธนาคารจะนำเงินของผู้ฝากไปลงทุนและถือเพียงเงินบางส่วนเอาไว้เป็นสภาพคล่องเพื่อคำขอถอนเงิน

และเมื่อลูกค้าของธนาคารรับรู้ถึงปัญหาสภาพคล่องดังกล่าวจากการ Bank Run (หรือคาดว่าจะเกิด Bank Run) ก็จะไปสู่ความตื่นตระหนกและการถอนเงินที่มากขึ้นและเร็วยิ่งขึ้น เหมือนกับภาพที่หลายคนอาจเคยเห็นภาพลูกค้าของธนาคารแห่ไปถอนเงินจนคิวยาวเหยียดในช่วงที่หลายธนาคารล้มละลายในอดีต

Bank Run เป็นสิ่งที่สามารถส่งผลร้ายแรงทั้งต่อธนาคารที่ผู้ฝากแห่มาถอนเงินและต่อเศรษฐกิจในวงกว้างได หากธนาคารไม่สามารถปฏิบัติตามภาระผูกพันซึ่งก็คือการมีเงินให้ลูกค้าถอนเงินได้ ธนาคารอาจถูกบังคับให้ปิดธนาคาร (ล้มละลาย) หรือขอความช่วยเหลือจากรัฐบาลหรือสถาบันการเงินอื่น ๆ สิ่งเหล่านี้สามารถนำไปสู่การสูญเสียความเชื่อมั่นในระบบการเงิน และอาจทำให้เกิด Bank Run เป็นโดมินโน่ในธนาคารอื่น ๆ หรือแม้กระทั่งธุรกิจอื่น ๆ ที่ต้องพึ่งพาธนาคารที่ได้รับผลกระทบจาก Bank Run ในการระดมทุนหรือทำธุรกรรมทางการเงิน

สาเหตุของ Bank Run

Bank Run คือสิ่งที่สามารถเกิดขึ้นได้เมื่อลูกค้าจำนวนมากของธนาคารแห่มาถอนเงินฝากออกจากบัญชีพร้อมกันอย่างรวดเร็ว เนื่องจากปัญหาความเชื่อมั่นต่อธนาคารเอง (และต่อระบบการเงินในขณะนั้น) โดย Bank Run จะยิ่งเกิดขึ้นอย่างรวดเร็วขึ้นอีกหากผู้ฝากเชื่อว่าธนาคารอาจล้มละลายซึ่งทำให้เงินฝากอาจตกอยู่ในความเสี่ยง

ปัจจัยที่สามารถกระตุ้นผู้ฝากให้ขาดความเชื่อมั่นต่อธนาคารที่พวกเขาฝากเงิน ซึ่งเป็นชนวนนำไปสู่การเกิด Bank Run ได้แก่:

• ข่าวลือหรือข่าวเกี่ยวกับปัญหาทางการเงินของธนาคาร
• ขาดความมั่นใจในการบริหารงานของธนาคารที่อาจนำไปสู่การล้มละลาย
• ข่าวเชิงลบหรือข่าวลือเกี่ยวกับสิ่งที่ธนาคารเข้าไปลงทุน
• ภาวะเศรษฐกิจตกต่ำ
• วิกฤตการเงิน

โดย Bank Run เป็นสิ่งที่สามารถเกิดขึ้นได้กับธนาคารใดก็ตาม แม้ว่าจะเป็นธนาคารที่ดูมีสุขภาพทางการเงินแข็งแรง เพราะถ้าหากมีการรับรู้ถึงวิกฤตหรือความตื่นตระหนกในตลาดและผู้ฝากเงินสูญเสียความมั่นใจในระบบการเงิน การแห่ถอนเงินของผู้ฝากจะนำไปสู่ Bank Run ในท้ายที่สุดอยู่ดี

Bank Run จะส่งผลอะไรได้บ้าง

ผลกระทบของ Bank Run อาจจบที่ตัวธนาคารนั้นเพียงธนาคารเดียว หรืออาจส่งผลรุนแรงต่อเศรษฐกิจในวงกว้าง และอาจนำไปสู่วิกฤตการเงิน (Financial Crisis) หากไม่ได้รับการจัดการอย่างเหมาะสม จึงเป็นเหตุผลว่าทำไมธนาคารกลางของแต่ละประเทศมักจะออกมาตรการต่าง ๆ เพื่อเข้ามาควบคุมไม่ให้เกิดหรือลดผลกระทบให้ได้มากที่สุด เนื่องจากผลผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นมีดังนี้

การล้มละลายของธนาคาร Bank Run อาจทำให้ธนาคารล้มละลายได้หากธนาคารมีสภาพคล่องไม่เพียงพอต่อความต้องการถอนเงินของผู้ฝาก นอกจากนี้ในบางกรณียังอาจส่งผลกระทบต่อเนื่องแบบโดมิโนระหว่างธนาคารด้วยกันเองจากธนาคารหนึ่งสู่อีกธนาคารหนึ่งที่เป็นเจ้าหนี้ได้อีกด้วย

การสูญเสียความเชื่อมั่นในระบบการเงิน การเกิด Bank Run ในธนาคารหนึ่งอาจนำไปสู่การสูญเสียความเชื่อมั่นในระบบการเงิน ซึ่งอาจทำให้ธนาคารและสถาบันการเงินอื่นเกิดการ Bank Run ตามมาทั้งที่ไม่ได้มีความเกี่ยวข้องกับธนาคารแรกที่ล้มละลาย อันเป็นผลจากความไม่มั่นใจในสถาบันการเงินของผู้ฝาก

ภาวะเศรษฐกิจตกต่ำ เมื่อ Bank Run ที่ลุกลามไปสู่วงกว้างจะนำไปสู่ภาวะเศรษฐกิจตกต่ำ หรือซ้ำเติมภาวะเศรษฐกิจตกต่ำที่เกิดขึ้นอยู่แล้ว เนื่องจากกิจกรรมทางการเงินในเศรษฐกิจบางส่วนต้องหยุดชะงัก อีกทั้งยังทำให้ผู้ที่มีเงินลงทุนมีความระมัดระวังที่มากขึ้นทั้งในแง่ของนักลงทุนและผู้ให้กู้อย่างสถาบันการเงินที่เป็นผู้ให้สินเชื่อที่มีความอยากลงทุนลดลง

การสูญเสียงานและการจ้างงานลดลง เมื่อธนาคารหรือสถาบันการเงินล้มละลายจากผลกระทบดังกล่าวโดยพื้นฐานที่สุดจะทำให้เกิดการสูญเสียการจ้างงานของบริษัทเหล่านั้น อีกทั้งยังผลกระทบทางอ้อมจากการธนาคารอื่น ๆ ลดพนักงานหรือจ้างงานน้อยลงจากกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่ชะลอตัวขณะนั้น รวมถึงการลงทุนขยายธุรกิจที่ลดลงซึ่งหมายถึงการจ้างงานที่ต่ำ