Bill for Collection คือ รูปแบบการชำระเงินระหว่างประเทศที่มีธนาคารเป็นตัวกลางในการเรียกเก็บเงินจากผู้นำเข้า โดยที่ธนาคารจะไม่มีภาระผูกพันในการจ่ายเงินแทนผู้ซื้อ แต่ธนาคารเป็นเพียงแค่ตัวกลางในการออกเอกสารเพื่อเรียกเก็บเงินจากผู้ซื้อ
ในการชำระเงินระหว่างประเทศแบบ Bill for Collection หรือ B/C นั้นธนาคารจะไม่ได้จ่ายเงินให้ผู้ขายหรือผู้ส่งออกก่อน (แล้วทางฝั่งธนาคารค่อยไปตามเก็บภายหลัง) เหมือนกับกรณี Letter of Credit หรือ L/C ดังนั้นหากผู้ซื้อสินค้าหรือผู้นำเข้าไม่ชำระเงินค่าสินค้า ในกรณีของ Bill for Collection ธนาคารก็จะมีหน้าที่เพียงแค่เป็นผู้ทวงหนี้ให้เท่านั้น ไม่ได้ชดใช้หรือรับผิดชอบให้กับผู้ขายหรือผู้ส่งออกแต่อย่างใด
ซึ่งสาเหตุที่ทำให้ Bill for Collection ยังได้รับความนิยมอยู่เป็นเพราะ Bill for Collection เป็นรูปแบบการชำระเงินที่สะดวกกว่า Letter of Credit เนื่องจากไม่ต้องขอสินเชื่อเพื่อใช้ค้ำประกันเหมือนกับ Letter of Credit และมีค่าใช้จ่ายที่ต่ำกว่า (ตามความเสี่ยงของธนาคารที่ต่ำกว่า)
ข้อได้เปรียบและเสียเปรียบของ B/C
อย่างที่ได้อธิบายในตอนต้นว่าการชำระเงินในรูปแบบ Bill for Collection ธนาคารมีหน้าที่เพียงเรียกเก็บเงินเท่านั้น ทำให้ข้อเสียเปรียบหลักคือการผิดนัดชำระหนี้ของผู้ซื้อสินค้า (ผู้นำเข้า) ที่ถ้าหากเกิดขึ้นผู้ส่งออกจะต้องเป็นผู้จัดการฟ้องร้องเอง ซึ่งจะทำให้มีค่าใช้จ่ายเพิ่มเข้ามาจากส่วนนี้
อธิบายให้ง่ายกว่านั้น คือ ปัจจัยที่นำไปสู่ความเสี่ยงจึงเป็นปัจจัยใด ๆ ก็ตามที่ทำให้ผู้ซื้อไม่สามารถชำระเงินได้ ไม่ว่าจะเป็น การถูกฟ้องล้มละลาย สถานการณ์ทางการเมือง กฎหมายการนำเข้า และภาวะทางเศรษฐกิจบางอย่างที่อาจทำให้ผู้ซื้อไม่สามารถชำระเงินได้ จึงทำให้การใช้ Bill for Collection เป็นวิธีการชำระเงินที่เหมาะกับกรณีที่ผู้ซื้อและผู้ขายมีความสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน และต้องรู้ฐานะทางการเงินของผู้ซื้อเป็นอย่างดี
ในขณะที่ข้อได้เปรียบของ Bill for Collection คือการที่ธนาคารจะยังไม่ให้เอกสารการส่งมอบจนกว่าผู้นำเข้าจะจ่ายเงิน (หรือรับรองการชำระเงิน) และในกรณีที่ผู้นำเข้าผิดนัดการชำระเงินตามที่ได้รับรองเอาไว้ ผู้ส่งออกหรือผู้ขายก็จะสามารถขอเอกสารเหล่านั้นจากธนาคารเพื่อนำไปใช้ฟ้องร้องได้ง่ายกว่า
ขั้นตอนของ Bill for Collection
แผนภาพขั้นตอนกระบวนการทำงานเมื่อเกิดการการชำระเงินแบบ Bill for Collection หรือ B/C ในการค้าระหว่างประเทศ ตั้งแต่ส่งออกจนได้รับเงิน
ขั้นตอนการทำงานของ Bill for Collection
- เมื่อตกลงสัญญาซื้อขายและตกลงว่าจะใช้การชำระเงินแบบ B/C หรือ Bill for Collection ผู้ส่งออกจะทำการส่งสินค้าและได้ Shipping Documents มา (ข้อ 0 ถึง 1)
- หลังจากนั้นผู้ส่งออกจะส่งเอกสารเรียกเก็บเงินและ Shipping Documents ให้กับธนาคารฝั่งผู้ส่งออก (เรียกว่า Remitting Bank)
- ธนาคารของผู้ส่งออกหรือ Remitting Bank ส่งเอกสารต่อให้ธนาคารของผู้นำเข้าหรือ Collecting Bank
- เมื่อได้รับเอกสาร Collecting Bank จะเรียกเก็บเงินจากผู้นำเข้า (โดยจะแบ่งเงื่อนไขออกเป็น 2 แบบ คือ D/P และ D/A ที่จะอธิบายในส่วนถัดไป)
- เมื่อผู้นำเข้าจ่ายเงินตามที่ตกลงเรียบร้อย ผู้นำเข้าจะได้รับ Shipping Documents เพื่อนำไปใช้รับสินค้าที่ส่งมา (เรียกว่าออกของ/ออกสินค้า)
- หลังจากนั้น Collecting Bank จะส่งเงินที่ได้มาจากการชำระเงินของผู้นำเข้าให้กับ Remitting Bank และ Remitting Bank ส่งเงินต่อให้กับผู้ส่งออกตามลำดับ (ข้อ 6 และ 7)
เงื่อนไขการชำระเงิน D/P และ D/A
Bill for Collection หรือ B/C จะแบ่งเงื่อนไขในการชำระเงินออกเป็น 2 รูปแบบซึ่งเงื่อนไขเหล่านี้จะเกี่ยวกับการจ่ายเงินของผู้นำเข้าที่จะเกิดขึ้นในขั้นตอนที่ 4. ในแผนภาพด้านบน ซึ่งเงื่อนไขการชำระเงินทั้ง 2 รูปแบบของ Bill for Collection ได้แก่ Document against Payment (D/P) และ Document against Acceptance (D/A)
D/P หรือ Document against Payment คือ ผู้นำเข้าจะได้เอกสาร (Shipping Documents) เมื่อจ่ายเงินแล้วเท่านั้น (หากไม่จ่ายจะไม่มีเอกสารเพื่อรับสินค้า) โดย D/P แบ่งเป็น 2 ประเภทคือ D/P at Sight และ D/P at Term
- D/P at Sight ผู้นำเข้าจะต้องจ่ายเงินเพื่อแลกเอกสาร (Shipping Documents) ทันทีที่เอกสารถูกส่งมาถึง Collecting Bank
- D/P at Term ผู้นำเข้าสามารถยืดเวลาที่จะจ่ายเงินเพื่อแลกเอกสาร (Shipping Documents) ออกไปได้ตามที่ตกลงกันไว้
D/A หรือ Document against Acceptance คือ ประเภทที่ผู้นำเข้าจะได้เอกสาร (Shipping Documents) เมื่อผู้นำเข้ามาเซ็นต์รับเอกสาร (แล้วมาจ่ายเงินภายหลังตามที่ตกลงกันไว้ใน D/A) ซึ่งวิธีนี้ผู้นำเข้าจะได้เอกสารไปออกของก่อน และจ่ายเงินภายหลัง