ทำความรู้จัก Jig และ Fixture ที่พบได้ในการผลิตแบบ Mass Production ว่ามีไว้เพื่ออะไร และแตกต่างกันอย่างไรในเบื้องต้น
Jig คืออะไร?
Jig คือ เครื่องมือที่ใช้สำหรับยึดจับงานเพื่อช่วยยึดตำแหน่งและ/หรือนำทางชิ้นงานให้เคลื่อนไหวไปตามที่ต้องการ เพื่อใช้ร่วมกับเครื่องมือตัดหรือเครื่องจักรอื่นให้เป็นไปตามจุดที่ต้องการในการทำซ้ำหลายๆ ครั้ง
ตัวอย่างเช่น เมื่อมีแผ่นเหล็ก 1 แผ่นที่ต้องการเจาะรูที่มุมทั้ง 4 มุมที่ระยะ 15 ซ.ม. ของมุมนั้นๆ และสมมติว่าในขณะที่เครื่องเจาะสามารถเจาะได้ครั้งละ 1 รู Jig คือสิ่งที่ช่วยยึดจับงาน (แผ่นเหล็กดังกล่าว) เพื่อนำทางแผ่นเหล็กให้ไปอยู่ในจุดที่พร้อมเจาะในระยะที่ต้องการ (15 ซ.ม. จากแต่ละมุม) จนครบทั้ง 4 มุม
Jig มีประโยชน์อย่างยิ่งในการผลิตชิ้นงานซ้ำ ๆ ในปริมาณมากในลักษณะของ Mass Production เพื่อลดเวลาในการผลิตชิ้นงานด้วยการใช้ Jig นำทาง แทนที่จะใช้แรงงานในการทำงานแบบเดียวกัน
ทั้งนี้ Jig ไม่ได้จำกัดอยู่ที่การจับยึดชิ้นงานในงานเจาะเพียงเท่านั้น แต่รวมถึงงานรูปแบบอื่น อย่างเช่น การกลึง การคว้าน เชื่อม เจียร ขึ้นรูป และการตัดด้วยเช่นกัน
โดย Jig มีอยู่มากมายหลายประเภทขึ้นอยู่กับลักษณะของงาน ได้แก่
- Trunnion Jig
- Closed Jig
- Plate Jig
- Pump Jig
- Sandwich Jig
- Indexing Jig
- Angle Plate Jig
- Template Jig
- Box Jig
- Multi-Section Jig
- Channel Jig
- Drill Jig
Fixture คืออะไร?
Fixture คือ เครื่องมือในการจับยึดชิ้นงานและ/หรือนรองรับชิ้นงานให้อยู่กับที่ (ตามชื่อ “Fixture”) เพื่อให้อยู่ในตำแหน่งที่ถูกต้องสำหรับการเจาะ ตัด เฉือน หรือการประกอบชิ้นส่วน ไม่ขยับจากแรงที่เกิดจากการที่ชิ้นงานถูกเจาะหรือตัด
โดย Fixture (ฟิกซ์เจอร์) จะทำหน้าที่เพียงยึดชิ้นงานให้อยู่กับที่ ไม่ได้นำทางชิ้นงานให้เป็นไปตามต้องการเหมือนกับ Jig แต่จะยึดชิ้นงานให้แน่นเพื่อให้มั่นใจในความแม่นยำและความมั่นคงในระหว่างการตัดเฉือนหรือเจาะเพียงเท่านั้น ทำให้ Fixture มักจะมีลักษณะที่เฉพาะตามชิ้นส่วนหรือรูปร่างของสิ่งที่ Fixture ใช้ยึดจับ
ซึ่งประโยชน์ของ Fixture เองก็ไม่ได้แตกต่างจาก Jig ในการใช้เพื่อการรับประกันความสม่ำเสมอในการผลิตจำนวนมากในลักษณะ Mass Production และลดข้อผิดพลาดในการผลิต
สรุป Jig กับ Fixture ต่างกันอย่างไร?
Jig (จิ๊ก) ใช้สำหรับยึดจับงานเพื่อช่วยยึดตำแหน่งและ/หรือนำทางชิ้นงานให้เคลื่อนไหวไปตามที่ต้องการ เพื่อใช้ร่วมกับเครื่องมือตัดหรือเครื่องจักรอื่น ในขณะที่ Fixture จะเป็นการยึดอยู่กับที่อย่างมั่นคง เพื่อให้อยู่ในตำแหน่งที่ถูกต้องสำหรับการเจาะ ตัด เฉือน หรือการประกอบชิ้นส่วน
แต่อย่างไรก็ตาม ทั้ง Jig และ Fixture ต่างมีประโยชน์ที่เหมือนกันคือเป็นตัวรองรับชิ้นงานให้มั่นคง เพื่อการผลิตแบบ Mass Production ซึ่งช่วยลดภาระในการใช้แรงงานคนในการผลิต
อย่างไรก็ตาม ในทางปฏิบัติคุณอาจพบว่า Jig และ Fixture อาจถูกนำมาใช้ในความหมายเดียวกันเพื่อกล่าวถึงเครื่องมือที่ใช้ในการในการยึดจับในการผลิต