วัฒนธรรมองค์กร คือ วัฒนธรรมที่เกิดขึ้นเฉพาะกลุ่มภายในแต่ละองค์กร ครอบคลุมถึง ค่านิยม แนวคิด แนวทาง หรือวิธีปฏิบัติที่เกิดขึ้นภายในแต่ละองค์กร ทำให้วัฒนธรรมองค์กรจะมีความแตกต่างกันออกไปในแต่ละองค์กร
ดังนั้นแล้ว วัฒนธรรมองค์กร (Corporate Culture) จึงเป็นสิ่งที่ไม่แตกต่างจาก วัฒนธรรม (Culture) ที่สิ่งที่เป็นรากฐานและเป็นตัวกำหนดทัศนคติและพฤติกรรมของมนุษย์ในสังคมนั้น ๆ เพียงแต่วัฒนธรรมองค์กรมีขอบเขตที่เล็กลงมาเหลือแค่ในสังคมขององค์กรเท่านั้น
โดยทั่วไปวัฒนธรรมองค์กรจึงเป็นสิ่งที่มักจะมีความใกล้เคียงกับวัฒนธรรมของประเทศแต่ละประเทศที่บริษัทนั้นตั้งอยู่ เว้นแต่ในกรณีของบรรษัทข้ามชาติที่อาจมีวัฒนธรรมองค์กรที่ได้รับอิทธิพลจากทั้งวัฒนธรรมจากประเทศแม่และวัฒนธรรมของประเทศที่เข้าไปลงทุนผสมกัน
ตัวอย่างเช่น วัฒนธรรมองค์กรที่สามารถพบเห็นได้บ่อยในไทย มักจะเป็น วัฒนธรรมองค์กรแบบญี่ปุ่นที่ติดมาพร้อมกับบริษัทญี่ปุ่นที่เข้ามาตั้งฐานการผลิตในประเทศไทยในยุคก่อนหน้า ไม่ว่าจะเป็น การทำงานล่วงเวลาแบบวัฒนธรรมองค์กรญี่ปุ่นที่ถูกมองว่าเป็นความขยัน ในทางกลับกันการกลับก่อนเวลาถึงแม้ว่างานเสร็จแล้วก็จะถูกมองว่าไม่มีความรับผิดชอบ
ส่งผลให้ความสำคัญของวัฒนธรรมองค์กรคือการเป็นสิ่งที่มีผลโดยตรงกับรูปแบบการทำงานในองค์กรและการเป็นกรอบพฤติกรรมของคนในองค์กร นอกจากนั้นในบางกรณีวัฒนธรรมองค์กรยังอาจมีผลไปถึงเรื่องความถูกผิดและความเหมาะสมภายในองค์กรได้ด้วย โดยงานวิจัยของ James L. Heskett จากมหาวิทยาลัย Harvard พบว่าวัฒนธรรมองค์กรสามารถทำให้เกิดความแตกต่างของประสิทธิภาพในการดำเนินงานได้ถึง 20-30% เมื่อเทียบกับคู่แข่งที่ไม่ได้เป็นองค์กรที่มีวัฒนธรรมองค์กรที่ชัดเจน
วัฒนธรรมองค์กรเกิดจากอะไร?
อย่างที่ทุกคนน่าจะทราบกันดีว่า วัฒนธรรม (Culture) เป็นสิ่งที่สามารถเกิดขึ้นได้จากหลายปัจจัยทั้งปัจจัยทางสังคมและปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม แต่สำหรับปัจจัยที่สำคัญของวัฒนธรรมองค์กรจะประกอบด้วย 6 ปัจจัยสำคัญ ได้แก่
Vision (วิสัยทัศน์) จากการที่วิสัยทัศน์ หรือ Vision คือสิ่งที่กำหนดทิศทางขององค์กร ทำให้ภาพรวมของการดำเนินงานและพฤติกรรมของคนองค์กรมักจะมีแนวโน้มไปตามทิศทางขององค์กร เช่น องค์กรที่อยากเป็นที่ 1 ในอุตสาหรรม ก็จะมีการเสนอแนวคิดเพื่อวิจัยและพัฒนาให้เป็นผู้นำอยู่เสมอ
Value (ค่านิยมขององค์กร) ค่านิยมอีกหนึ่งส่วนที่มีผลอย่างมากต่อวัฒนธรรมทุกรูปแบบสำหรับวัฒนธรรมองค์กรเองก็เช่นกัน เพราะค่านิยมขององค์กร คือ สิ่งที่จะช่วยกำหนดแนวทางการดำเนินงาน เพื่อนำองค์กรไปสู่เป้าหมายตามวิสัยทัศน์เกิดความสำเร็จ เช่น บริษัท McKinsey ที่มีการตั้งค่านิยมขององค์กรขึ้นมาชัดเจนเพื่อสื่อสารไปยังพนักงานว่าต้องปฏิบัตอย่างไรกับลูกค้า
Practices (แนวการปฏิบัติของบริษัท) ตัวอย่างเช่น ถ้าหากบริษัทมีนโยบายว่าเป็นองค์กรที่ไม่สนใจเรื่องลำดับขั้นความอาวุโส พนักงานในองค์กรก็จะมีแนวโน้มสูงที่จะกล้าออกความเห็นเกี่ยวกับปัญหา และปฏิเสธสิ่งที่ประสิทธิภาพต่ำกว่าจากผู้ที่อาวุโสมากกว่า
Narrative (เรื่องราวขององค์กร) ทุกองค์กรต่างมีประวัติศาสตร์ขององค์กร ซึ่งบางครั้งเรื่องราวและประวัติศาสตร์ขององค์กรคือสิ่งที่สืบทอดวัฒนธรรมองค์กรดั้งเดิมมาจนถึงปัจจุบัน เช่น Ferrari ที่มีจุดเริ่มต้นมาจากการแข่งรถ และมีชื่อเสียงมาจากการแข่งขัน Formula 1 และ Le Mans เรื่องราวขององค์กร Ferrari จึงถูกถ่ายทอดมายังรถที่ผลิตขายที่ยังคงไว้ซึ่งความเป็นอิตาเลียน สมรรถนะที่ถ่ายทอดมาจากรถแข่ง
People (คนภายในองค์กร) เพราะอย่างที่ได้อธิบายไว้ในตอนต้นว่าวัฒธรรมคือสิ่งที่เกิดขึ้นได้จากคน ทำให้หลายบริษัททั่วโลกให้ความสำคัญกับทรัพยากรมนุษย์ และในบางองค์กรยังมีการคัดเลือกพนักงานให้เข้ากับวัฒนธรรมขององค์กร ตัวอย่างเช่น บริษัทเทคโนโลยีที่ตั้งอยู่ใน Silicon Valley มักจะมองว่าคนที่อายุมากเป็นคนแก่ที่ไม่มีความสามารถในการทำงานเกี่ยวกับ Technology ได้เท่ากับวัยรุ่น ทำให้หลายองค์กรใน Silicon Valley มักจะไม่จ้างผู้ที่มีอายุมากเกินไป
Place (สถานที่ตั้งขององค์กร) ที่ตั้งขององค์กรเองก็มีผลกับวัฒนธรรมองค์กรและพฤติกรรมของคนในองค์กร ตัวอย่างเช่น บริษัทเทคโนโลยีมักจะตั้งอยู่ใน Silicon Valley เพราะนอกจากจะหาพนักงานง่ายแล้ว สิ่งแวดล้อมของ Silicon Valley ยังเป็นตัวกระตุ้นพนักงานด้วยการที่อยู่ท่ามกลางบริษัท IT ชั้นนำ
ตัวอย่างวัฒนธรรมองค์กร
วัฒนธรรมองค์กร หรือ Corporate Culture คือ อะไรก็ตามที่เป็นเรื่องของค่านิยม แนวคิด แนวทาง หรือวิธีปฏิบัติที่เกิดขึ้นภายในแต่องค์กร จนทำให้คนส่วนใหญ่ในองค์กรยึดเป็นแนวทางปฏิบัติ ตัวอย่างเช่น
ทัศนคติในการทำงานเกินเวลาเพื่อแสดงถึงความตั้งใจ ซึ่งเป็นวัฒนธรรมองค์กรที่เกิดขึ้นในประเทศเอเชีย อย่างเช่น ประเทศจีน และประเทศญี่ปุ่น ที่มักจะนั่งทำงานเกินเวลาใครกลับก่อนก็จะถูกเพ่งเล็ง อย่างไรก็ตาม ถึงแม้ว่าบางคนอาจจะมองว่าเป็นสิ่งที่ไม่สมเหตุสมผล แต่สำหรับวัฒนธรรมการทำงานเกินเวลาในองค์กรแถบเอเชีย คือเรื่องปกติที่จะเป็นการแสดงออกความตั้งใจทำงานด้วยการทำงานให้เสร็จก่อนจะกลับ (ในลักษณะไม่เสร็จไม่กลับ)
ในทางกลับกันในวัฒนธรรมที่ต่างกัน วัฒนธรรมองค์กรบางอย่างอาจเป็นสิ่งที่แตกต่างกันอย่างสุดขั้วก็ได้ จากตัวอย่างเดิม การทำงานเกินเวลาเป็นประจำสำหรับประเทศแถบตะวันตกจะมองกรณีนี้ว่าไม่มีความรับผิดชอบ เพราะไม่สามารถทำงานให้เสร็จภายในเวลาที่กำหนดได้ ซึ่งนี่ก็จะเป็นอีกตัวอย่างที่เป็นวัฒนธรรมองค์กรแบบตะวันตก)