การวัดมูลค่าสินทรัพย์และหนี้สินด้วยราคาทุนเป็นสิ่งสำคัญในการจัดทำงบการเงิน เพราะเกี่ยวข้องโดยตรงกับการบันทึกข้อมูลลงในงบการเงินที่เป็นเครื่องมือสื่อสารข้อมูลทางการเงินของกิจการไปยังผู้มีส่วนได้เสีย ในบทความนี้เราจะพาไปทำความเข้าใจกับ ราคาทุนเดิม (Historical Cost) และ ราคาทุนปัจจุบัน (Current Cost) ที่เป็น 2 ใน 4 รูปแบบของการวัดมูลค่าทางบัญชี
ราคาทุน คืออะไร?
ราคาทุน คือ มูลค่าที่วัดได้อย่างน่าเชื่อถือเพื่อใช้ในการบันทึกรายการในงบการเงิน โดยการวัดมูลค่าด้วยราคาทุนสามารถแบ่งได้เป็น 2 รูปแบบ ได้แก่ ราคาทุนเดิม (Historical Cost) และ ราคาทุนปัจจุบัน (Current Cost)
อย่างไรก็ตาม วิธีการวัดมูลค่าเพื่อใช้แสดงราคาทุนของสินทรัพย์สามารถแบ่งได้เป็น 4 วิธี โดยอีก 2 วิธีนอกจากราคาทุนเดิมและราคาทุนปัจจุบัน (ที่เราได้อธิบายในบทความนี้) เรียกว่า มูลค่าสุทธิที่จะได้รับ (Net realisable value : NRV) และมูลค่ายุติธรรม (Fair Value)
โดยการเลือกใช้วิธีการวัดมูลค่าทางบัญชีเหล่านี้จะขึ้นอยู่กับปัจจัยเกี่ยวกับแนวปฏิบัติทางอุตสาหกรรม ข้อกำหนดด้านกฎระเบียบทางบัญชีในแต่ละประเทศ และสถานการณ์เฉพาะของธุรกิจ
ราคาทุนเดิม คืออะไร?
ราคาทุนเดิม คือ การวัดมูลค่าสินทรัพย์และบันทึกบัญชีสินทรัพย์ (รวมถึงหนี้สิน) ของกิจการด้วยราคาที่ได้ทรัพย์สินมา ซึ่งเป็น “ราคา ณ วันที่ซื้อสินทรัพย์” แทนที่จะใช้ราคาปัจจุบันของทรัพย์สิน ณ วันที่ประเมินมูลค่า
ราคาทุนเดิม (Historical Cost) เทียบได้กับราคาหุ้นที่คุณซื้อมา หากคุณซื้อหุ้น GreedisGoods มาในราคา 100 บาทต่อหุ้น คุณก็จะบันทึกต้นทุนในการได้มาซึ่งหุ้นดังกล่าวเอาไว้ที่ราคา 100 บาท/หุ้นในงบแสดงฐานะการเงิน
จะเห็นว่าราคาทุนเดิมเป็นวิธีการที่ค่อนข้างง่ายในการเก็บบันทึก เนื่องจากหลักฐานของราคาทุนก็ คือ เอกสารเกี่ยวกับการซื้อสินค้า ที่แสดงราคาสินค้าโดยตรงที่กิจการได้มาซึ่งสินทรัพย์อยู่แล้ว
แต่อย่างไรก็ตาม ราคาทุนเดิมเป็นสิ่งที่ไม่ได้สะท้อนถึงมูลค่ายุติธรรมของสินทรัพย์อย่างแท้จริง เนื่องจากเมื่อเวลาผ่านไปมูลค่าของสินทรัพย์มีแนวโน้มที่จะเปลี่ยนแปลงไปตามปัจจัยต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง อย่างเช่น การซื้ออสังหาริมทรัพย์อย่างตึกที่เมื่อซื้อมาในราคา 150 ล้านบาท แต่เมื่อเวลาผ่านไป 10 ปี ราคาตลาดปัจจุบันของตึกอาจเพิ่มขึ้นเป็น 900 ล้านบาท
ดังนั้นแล้ว การบันทึกบัญชีสินทรัพย์หรือหนี้สินด้วยราคาทุนเดิมจึงเป็นวิธีการบันทึกต้นทุนที่มีปัญหาสำคัญคือราคาไม่ถูกสะท้อนตามความเป็นจริงเมื่อราคาสินทรัพย์มีมูลค่าเพิ่มขึ้นหรือลดลงไปตามเวลาหลังจากที่ได้สินทรัพย์มา ซึ่งอาจทำให้ประเมินมูลค่าที่แท้จริงของสินทรัพย์ของบริษัทได้ยาก และอาจทำให้มูลค่าสุทธิโดยรวมของบริษัทต่ำกว่าซึ่งไม่สอดคล้องกับความเป็นจริง
ราคาทุนปัจจุบัน คืออะไร?
ราคาทุนปัจจุบัน คือ การวัดมูลค่าสินทรัพย์และบันทึกบัญชีสินทรัพย์ของกิจการด้วยราคา ณ ปัจจุบัน โดยใช้ราคาเทียบเท่าราคาที่ต้องใช้ในการจ่ายในปัจจุบันเพื่อได้สินทรัพย์ดังกล่าวมา แทนที่จะใช้ราคาที่จ่ายไปเพื่อได้สินทรัพย์ดังกล่าวมาเมื่อตอนที่ได้ทำการซื้อสินค้า
รวมถึงการบันทึกรายการหนี้สินด้วยมูลค่าในราคาที่คาดว่าจะต้องจ่ายตามราคาเทียบเท่ากับที่ควรจะเป็นในปัจจุบัน
แม้ว่าวิธีการบันทึกบัญชีแบบ “ราคาทุนเดิม” จะเป็นวิธีดั้งเดิมที่ได้รับความนิยม แต่สินทรัพย์บางประเภทจำเป็นที่จะต้องบันทึกในงบการเงินด้วยราคายุติธรรม (Fair Value) หรือ ราคาทุนปัจจุบัน (Current Cost) ซึ่งมักจะเป็นสินทรัพย์ระยะสั้น อย่างเช่น การลงทุนระยะสั้น ที่จะแสดงมูลค่าหากขายสินทรัพย์เพื่อการลงทุนนั้นออกไปทันที
กล่าวคือ ราคาทุนปัจจุบันมีประโยชน์อย่างยิ่งในการสะท้อนมูลค่าที่แท้จริงของสินทรัพย์ที่ช่วยสะท้อนมูลค่าสุทธิโดยรวมตามความเป็นจริง แลกกับความยุ่งยากในการบันทึกราคาทุน ณ ปัจจุบัน