Sunk Cost คือ ต้นทุนจม เป็นต้นทุนที่เกิดขึ้นไปแล้วหรือจ่ายไปแล้วและไม่สามารถเรียกกลับได้ Sunk Cost เป็นต้นทุนที่เกิดขึ้นในอดีตแต่ในปัจจุบันต้นทุนที่เสียไปยังไม่ทำให้เกิดกำไร อาจจะต้องรอไปก่อนในระยะเวลาหนึ่งจึงจะเกิดกำไรหรืออย่างแย่ที่สุดคือไม่สามารถทำกำไรจากต้นทุนดังกล่าวได้อีกเลย
ทั้งนี้ ต้นทุนจม หรือ Sunk Cost อาจเป็นได้ทั้งต้นทุนในรูปตัวเงินหรือต้นทุนที่ไม่ใช่ต้นทุนในรูปของตัวเงินก็ได้
ในทางเศรษฐศาสตร์และการตัดสินใจทางธุรกิจ Sunk Cost เป็นต้นทุนที่เกิดขึ้นย้อนหลัง (Retrospective Cost) ที่เกิดขึ้นแล้วและไม่สามารถกู้คืนได้ ซึ่งเป็นด้านตรงข้ามกับต้นทุนในอนาคตที่สามารถหลีกเลี่ยงได้ด้วยการตัดสินใจหรือดำเนินการบางอย่าง ดังนั้นจึงอาจพูดได้ว่า Sunk Cost คือจำนวนเงินที่จ่ายไปในอดีตที่ไม่เกี่ยวข้องกับการตัดสินใจในอนาคตอีกต่อไป
ตัวอย่างเช่น บริษัทมีเงินทุนอยู่อย่างจำกัดที่ 200,000 บาท ถ้าหากใช้เงินซื้อเครื่องจักรราคา 180,000 บาท ก็จะไม่สามารถซื้อโรงงานราคา 170,000 บาทได้ ซึ่งถ้าเลือกซื้อเครื่องจักรเงิน 180,000 บาท เงินก็จะจมไปกับค่าเครื่องจักรจนกว่าจะใช้เครื่องจักรนั้นจนคุ้มต้นทุน ซึ่งอาจจะเป็น 5 ปี หรือ 10 ปี หรือมากกว่านั้นก็ได้
อย่างไรก็ตาม แม้ว่านักเศรษฐศาสตร์จะให้ความเห็นในเชิงโต้แย้งว่าต้นทุนจมหรือ Sunk Cost ไม่เกี่ยวกับการตัดสินใจในอนาคตอีกต่อไป (เพราะจ่ายไปแล้ว) แต่หลายครั้งผู้คนมักจะนำต้นทุนจม (Sunk Cost) มาประกอบการตัดสินใจในอนาคต
ตัวอย่าง Sunk Cost
ตัวอย่างเช่น บริษัท GG ได้ทำการก่อสร้างโรงงาน และสมมติว่าโรงงานก่อนสร้างเสร็จไปแล้ว 50% นั่นหมายความว่าเงินทุนที่จ่ายไปแล้ว 50% คือต้นทุนจม เพราะไม่ว่าจะสร้างโรงงานดังกล่าวเสร็จหรือไม่เงินจำนวนดังกล่าวก็หายไปแล้ว
แต่เมื่อเวลาผ่านไปบริษัท GG พบว่าตลาดไม่น่าลงทุนอีกต่อไป บริษัทจึงต้องเลือกว่าจะต้องเดินหน้าต่อ (ซึ่งเสี่ยงขาดทุนสูง) หรือล้มเลิกโครงการ (นั่นหมายความว่าการลงทุนก่อนหน้านี้จะสูญเปล่า)
จากตัวอย่างจะเห็นว่า แม้ต้นทุนจมจะเกิดขึ้นแล้วจริงและเราไม่สามารถทำอะไรกับต้นทุนจมได้อีก แต่บริษัท GG ก็ยังคงนำต้นทุนจมที่เกิดขึ้นไปแล้วมาร่วมตัดสินใจอีกอยู่ดี จากความเสียดายในเงินลงทุนที่ได้ลงทุนไปแล้วครึ่งแรก
Sunk Cost เกิดจากอะไร?
ต้นทุนจม หรือ Sunk Cost คือ สิ่งที่สามารถเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ แต่สิ่งที่ทำให้เกิดต้นทุนจมหลัก ๆ จะมีอยู่ 3 หมวดหมู่ ได้แก่
ต้นทุนคงที่ (Fixed Cost) ที่ธุรกิจต้องจ่ายอยู่แล้วอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ เช่น ต้นทุนที่เกิดขึ้นจากเงินเดือนพนักงานในแต่ละเดือนไม่ว่าจะสร้างงานได้แค่ไหน ต้นทุนค่าเช่าโรงงานไม่ว่าจะผลิตเท่าไหร่
ต้นทุนค่าเสียโอกาส (Opportunity Cost) ที่เกิดจากการที่เมื่อเลือกลงทุนไปกับสิ่งหนึ่ง ซึ่งทำให้เสียโอกาสที่จะได้ลงทุนกับสิ่งอื่น ๆ
ต้นทุนที่เกิดขึ้นจากความผิดพลาดในการประมาณการผลิต ซึ่งมักจะทำให้ทำให้ผู้ผลิตกู้เงินจำนวนมากเพื่อนำไปใช้เป็นต้นทุนในการผลิตสินค้าจำนวนมากเพื่อขาย แต่กลับไม่สามารถขายได้ด้วยสาเหตุบางอย่าง เช่น สินค้าดังกล่าวหมดกระแสหรือตกรุ่นไปแล้ว
ดังนั้น วิธีป้องกันความเสียหายที่เกิดจากต้นทุนจม (Sunk Cost) คือการวางแผนการลงทุนและวางแผนการผลิต เพื่อหลีกเลี่ยงต้นทุนจมที่เกิดจาก 3 สาเหตุที่กล่าวมา
และการไม่นำต้นทุนจมที่เกิดขึ้นไปแล้วมาร่วมตัดสินใจ (เหมือนกับการตัดขาดทุนหรือ Cut Loss ในการลงทุน) ซึ่งอาจทำให้เสียโอกาสใหม่ ๆ ในกรณีที่เรายังคงยึดติดอยู่กับต้นทุนจมที่เกิดขึ้นไปแล้วและไม่สามารถทำอะไรได้อีกต่อไป