ทฤษฎีมาสโลว์ คือ ทฤษฎีความต้องการที่แบ่งความต้องการของมนุษย์ออกเป็น 5 ขั้น ในลักษณะของพีระมิดที่เรียกว่า Maslow’s Hierarchy of Needs คือ Physiological Needs, Safety Needs, Love and Belonging Needs, Esteem Needs, และ Self Actualization ตามลำดับ
แนวคิดของทฤษฎีมาส์โลว์ เป็นแนวคิดที่เชื่อว่าเมื่อมนุษย์ได้รับการตอบสนองความต้องการในขั้นที่ต่ำกว่าจนถึงระดับหนึ่งแล้ว มนุษย์จึงจะเกิดความต้องการในขั้นต่อไป ตัวอย่างเช่น เมื่อได้รับการตอบสนองในขั้น Physiological Needs อย่างเพียงพอแล้ว มนุษย์จึงจะต้องการ Safety Needs
ความต้องการของมนุษย์ 5 ขั้นของมาสโลว์ที่อยู่ใน Maslow’s Hierarchy of Needs แต่ละขั้นจะมีความหมาย ดังนี้ (โดย 1 คือความต้องการขั้นที่ต่ำที่สุด)
- Physiological Needs คือ ความต้องการทางกายภาพเพื่อการดำรงชีวิต
- Safety Needs คือ ความต้องการด้านความปลอดภัย
- Love and Belonging Needs คือ ความต้องการความรักความสัมพันธ์และความเป็นเจ้าของ
- Esteem Needs คือ ความต้องการความเคารพนับถือ
- Self Actualization Needs คือ ความต้องการสูงสุดในชีวิต
Maslow’s Hierarchy of Needs หรือที่เรียกว่า ทฤษฎี Maslow คิดค้นโดย Abraham Maslow จากมหาวิทยาลัย Yale ในปี 1943 ซึ่งเผยแพร่ในหนังสือ A Theory of Human Motivation เป็นทฤษฎีทางจิตวิทยาที่มักถูกกล่าวถึงในเรื่องการตอบสนองผู้บริโภคในทางการตลาด
การที่ Maslow’s Hierarchy of Needs ของทฤษฎีมาสโลว์อยู่ในรูปของพีระมิด (อาจเรียกว่าพีระมิดความต้องการของมาสโลว์) เนื่องจาก “ยิ่งเป็นความต้องการในขั้นที่สูงขึ้น จะยิ่งมีจำนวนคนที่ได้รับการตอบสนองน้อยลง” เหมือนพีระมิดที่ยิ่งสูงขึ้นยอดก็จะยิ่งแคบลง
จากพีระมิดความต้องการจะเห็นว่าขั้นล่างสุด (Physiological Needs) กว้างที่สุดเนื่องจากเป็นเรื่องที่คนส่วนใหญ่ได้รับการตอบสนองเนื่องจากเป็นความต้องการพื้นฐานของมนุษย์ ในขณะที่ Self Actualization Needs คือ ส่วนที่แคบที่สุดของพีระมิดของ Maslow เนื่องจากมีคนที่สามารถไปถึงขั้นนี้ได้น้อยที่สุดนั่นเอง
Physiological Needs
Physiological Needs คือ ความต้องการทางกายภาพเพื่อการดำรงชีวิตของมนุษย์ เป็นความต้องการที่เป็นขั้นพื้นฐานที่สุดของ Maslow’s Hierarchy of Needs จากทฤษฎีมาสโลว์ที่จะทำให้มนุษย์สามารถอยู่รอด (ไปสู่ความต้องการขั้นต่อ ๆ ไปได้)
โดยความต้องการทางกายภาพหรือ Physiological Needs ที่เป็นความต้องการพื้นฐานของมนุษย์เพื่อที่จะสามารถมีชีวิตอยู่รอดได้ ได้แก่ น้ำ อาหาร ยา ที่อยู่อาศัย อากาศ เสื้อผ้า และการสืบพันธ์ุ เป็นต้น
Safety Needs
Safety Needs คือ ความต้องการเกี่ยวกับความมั่นคงปลอดภัยของชีวิตและทรัพย์สิน เมื่อความต้องการทางด้านกายภาพ (Physiological Needs) ได้รับการตอบสนองเพียงพอแล้ว มนุษย์ก็จะเริ่มต้องการความปลอดภัยของชีวิตและทรัพย์สินของตน
ตัวอย่างเช่น ความมั่นคงในหน้าที่การงาน ความมั่นคงทางการเงิน ความปลอดภัยของชีวิต การดูแลรักษาสุขภาพ การประกันชีวิต ความปลอดภัยของทรัพย์สิน ความปลอดภัยของที่อยู่อาศัย ความปลอดภัยด้านอารมณ์ และความปลอดภัยจากอุบัติเหตุ เป็นต้น
Love and Belonging Needs
Love and Belonging Needs หรือ Social Needs คือ ความต้องการความสัมพันธ์รูปแบบต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็น ความรัก ความเป็นเจ้าของ และการยอมรับจากสังคม
โดยความต้องการในขั้นของ Love and Belonging Needs จะเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นหลังจากที่บุคคลมีความมั่นคงปลอดภัยทั้งด้านชีวิต ด้านการงานและการเงินแล้ว ถ้าหากสังเกตจะเห็นว่าในขั้นนี้ความต้องการของมนุษย์ของมาสโลว์จะเริ่มเปลี่ยนจากเอาตัวรอดไปเป็นความต้องการด้านความรู้สึก (Emotional)
สำหรับความต้องการตามทฤษฎีมาสโลว์ในขั้น Love and Belonging Needs ได้แก่ การมีคนรัก การมีคู่ครอง ครอบครัว เพื่อน ความเชื่อใจระหว่างบุคคล และการยอมรับจากสังคมรอบข้างของแต่ละบุคคล เป็นต้น
Esteem Needs
Esteem Needs คือ ความต้องการที่เกี่ยวข้องกับความมั่นใจในตัวเอง และการได้รับความเคารพนับถือจากคนรอบตัว อย่างเช่น การนับถือตนเอง ความมั่นใจในตัวเอง ความยอมรับนับถือจากลูกน้อง ความยอมรับนับถือจากสังคมรอบตัว ความยอมรับนับถือจากญาติพี่น้อง ตลอดจนสังคมในวงกว้าง
ในขั้น Esteem Needs มนุษย์อาจแสดงออกด้วยการใช้สินค้าที่แพงกว่า การวางตัวที่ดูดี การแสดงถึงความสำเร็จที่ได้รับ การมุ่งให้ตนเป็นที่สุดและ การประสบความสำเร็จด้วยการใช้ความสามารถเพื่อความเจริญก้าวหน้าในหน้าที่การงาน เป็นต้น
Self Actualization Needs
Self Actualization คือ ความต้องการสูงสุดในชีวิตตามทฤษฎีมาสโลว์ และเป็นขั้นสูงที่สุดของ Maslow’s Hierarchy of Needs ซึ่งเป็นความต้องการขั้นสุดท้ายของมนุษย์หลังจากได้รับการตอบสนองใน 4 ขั้นแรกแล้ว ในขั้นนี้ความต้องการ (Needs) ในแต่ละคนจะต่างกันออกไปตามเป้าหมายสูงสุดในชีวิตของแต่ะคน
แต่โดยทั่วไปมักจะเป็นเป้าหมายที่ใหญ่ เป็นสิ่งที่ใฝ่ฝัน และการเติมเต็มความฝันที่ว่า ตัวอย่างเช่น อยากมีเรือสำราญเป็นของตัวเอง จึงตอบสนองความต้องการในขั้น Self Actualization Need ด้วยการซื้อเรือสำราญส่วนตัว
อย่างไรก็ตาม ในขั้น Self Actualization Needs ไม่ใช่สิ่งที่ทุกคนจะสามารถเติมเต็มความต้องการนี้ได้ เพราะไม่ใช่ว่าทุกคนจะมีเงินหรือมีความสามารถในระดับที่จะทำให้เป็นจริงได้ (ขั้นนี้จึงเป็นยอดพีระมิดที่แคบ)
อย่างไรก็ตาม ก็มีบางแนวคิดที่ไม่เห็นด้วยกับ ทฤษฎีมาสโลว์ (Maslow’s Hierarchy of Needs) เนื่องจากไม่เห็นด้วยว่าความต้องการของมนุษย์จำเป็นต้องเกิดเป็นลำดับขั้น โดยทฤษฎีที่มีแนวคิดขัดกับทฤษฎีมาสโลว์ที่ได้รับความนิยมที่สุด คือ ทฤษฎี ERG ของ Alderfer ซึ่งเป็นลูกศิษย์ของ Abraham Maslow ที่ได้นำทฤษฎีของ Maslow ไปต่อยอด