Supply Chain คือ ห่วงโซ่อุปทาน ที่เป็นกระบวนการซึ่งเริ่มตั้งแต่การเริ่มจัดหาวัตถุดิบและสิ้นสุดเมื่อส่งสินค้าถึงมือลูกค้า โดยทุกกิจกรรมของ Supply Chain จะเกี่ยวข้องในลักษณะต่อเนื่องกันเหมือนห่วงโซ่ จึงเป็นที่มาของชื่อ Supply Chain (ซัพพลายเชน) หรือห่วงโซ่อุปทาน
โดยพื้นฐาน Supply Chain หรือ ห่วงโซ่อุปทาน ตามปกติจะประกอบด้วยห่วงโซ่ที่เป็นเหมือนกิจกรรมพื้นฐานของแต่ละธุรกิจ ได้แก่
- การจัดหาและจัดซื้อวัตถุดิบ (Procurement) ที่ต้องใช้ในการผลิต
- การนำเข้าวัตถุดิบและการจัดเก็บวัตถุดิบ (เพื่อรอการผลิต)
- การวางแผนการผลิต เช่น การพยากรปริมาณการผลิต และการจัดลำดับการผลิต
- การจัดเก็บสินค้าหลังจากผลิตเสร็จ (Finished Goods) เพื่อรอการกระจายสินค้าหรือรอจัดจำหน่าย
- การกระจายสินค้า เพื่อส่งสินค้าไปยังลูกค้าที่สั่งซื้อหรือตัวแทนจำหน่ายที่จะนำไปขายต่อ
- การบริหารความสัมพันธ์กับคู่ค่า ซึ่งก็คือความสัมพันธ์กับ Supplier และลูกค้า
โดยสิ่งที่เชื่อมแต่ละส่วนของ Supply Chain คือกิจกรรมโลจิสติกส์ที่เป็นกิจกรรมย่อยของ Supply Chain Management ซึ่งเกี่ยวกับการเคลื่อนย้ายสินค้าและข้อมูลจากกิจกรรมหนึ่งสู่อีกกิจกรรมหนึ่ง จึงเป็นเหตุผลว่าทำไม Supply Chain (ห่วงโซ่อุปทาน) มักจะมาพร้อมกับคำว่า Logistics (โลจิสติกส์)
จากแผนภาพวงจร Supply Chain ด้านบนจะเห็นว่าเกิดการเคลื่อนย้ายอยู่ตลอดเวลา ซึ่งสิ่งที่มีหน้าที่เกี่ยวข้องกับการเคลื่อนย้ายตามลูกศรจากหน้าที่หนึ่งไปยังอีกหน้าที่หนึ่งของซัพพลายเชน (Supply Chain) คือกิจกรรมการขนส่งหรือกิจกรรมโลจิสติกส์นั่นเอง
อย่างไรก็ตาม บางองค์กรอาจจะไม่มีบางส่วนของห่วงโซ่อุปทาน (Supply Chain) ที่ยกตัวอย่างด้านบนก็ได้ ตัวอย่างเช่น บริษัทที่ใช้การผลิตแบบ Just In Time ทำให้ Supply Chain ของบริษัทจะไม่มีในส่วนของการจัดเก็บวัตถุดิบและสินค้าหลังผลิตเสร็จ เนื่องจากจะผลิตสินค้าและสั่งวัตถุดิบเมื่อมีคำสั่งซื้อด้วยระบบ Kanban
หรือในอีกกรณีคือการที่ลูกค้าสามารถสั่งซื้อสินค้าได้โดยตรงจากบริษัท ทำให้ไม่จำเป็นต้องมีตัวแทนจำหน่ายมาคั่นระหว่างกลาง เป็นต้น
Supply Chain Management คืออะไร?
Supply Chain Management คือการบริหารจัดการเพื่อทำให้ทุกส่วนของ Supply Chain เกิดประสิทธิภาพสูงสุด ซึ่งก็คือการทำให้ Supply Chain หรือ ห่วงโซ่อุปทาน ไม่เกิดการดำเนินงานที่สร้างความสูญเปล่า (Waste) เพราะการบริหาร Supply Chain Management ที่เกิดความสูญเปล่าจะส่งผลให้ธุรกิจมีต้นทุนโดยรวมสูงขึ้น
หลักของการจัดการ Supply Chain Management จะสามารถแบ่งออกได้เป็น 3 ส่วนหลักเรียกว่า 3 Flow of Supply Chain หรือ 3 Flow คือ
- Material Flow (การไหลของวัตถุดิบ)
- Information Flow (การไหลของข้อมูล)
- Financial Flow หรือ Money Flow (การไหลของเงินทุน)
Material Flow คือ พื้นฐานของ Supply Chain เหมือนที่ได้อธิบายไปในตอนต้น โดย Material Flow ของ Supply Chain คือ การไหลของวัตถุดิบจนกลายเป็นสินค้าจนถึงมือลูกค้าตามแผนภาพด้านบน
ในส่วนของ Material Flow ส่งที่สำคัญคือความถูกต้องของกระบวนการโลจิสติกส์ (Logistics) ที่ทำหน้าที่เคลื่อนย้ายตั้งแต่วัตถุดิบไปจนการส่งสินค้าถึงมือผู้บริโภค (ต้นน้ำถึงปลายน้ำ) เพราะความผิดพลาดของการขนส่งจะมีต้นทุนที่เพิ่มขึ้นตามมา อย่างเช่น ต้นทุนในการรับสินค้ากลับและส่งสินค้าที่ถูกต้องใหม่อีกครั้ง
Information Flow คือ การไหลของข้อมูลในระบบ Supply Chain ขององค์กร อย่างเช่น สถิติยอดขายสินค้าแต่ละชนิดเพื่อนำไปใช้ในการพยากรณ์ปริมาณการผลิต
สำหรับการไหลเวียนที่ดีของข้อมูลภายในองค์กร คือ การที่ทุกฝ่ายสามารถรับรู้ข้อมูลได้อยากถูกต้องและครบถ้วน เพราะข้อมูลที่ได้รับมาไม่ถูกต้องจะนำไปสู่ความผิดพลาดต่อเนื่องไปยังส่วนอื่น ๆ อย่างเช่น ในกรณีของ Bullwhip Effect
Money Flow คือ การไหลของเงินทุนจากลูกค้าไปหาซัพพลายเออร์ (Supplier) โดยปกติเมื่อลูกค้าได้รับสินค้าและตรวจสอบว่าถูกต้องลูกค้าก็จะจ่ายเงิน ซึ่งเงินจำนวนดังกล่าวก็จะไหลย้อนกลับไปหาจุดเริ่มต้นหรือก็คือ Supplier นั่นเอง
สรุป Supply Chain เกี่ยวกับอะไร
โดยสรุป Supply Chain เป็นกระบวนการทั้งหมดตั้งแต่การจัดหารับวัตถุดิบจนวัตถุดิบกลายเป็นสินค้าและส่งถึงมือลูกค้า กล่าวคือ กิจกรรมที่นับเป็นขั้นตอนหนึ่งในธุรกิจอะไรก็ตามที่เกี่ยวข้องกับการส่งมอบคุณค่าบางอย่างให้ลูกค้า ก็ล้วนเป็นกิจกรรมที่เกิดขึ้นใน Supply Chain ทั้งสิ้น
ในขณะที่ Supply Chain หรือ ห่วงโซ่อุปทาน ที่ดีจะต้องเป็นห่วงโซ่อุปทานที่ไม่เกิดความสูญเปล่าในการดำเนินงาน เพราะความสูญเปล่า (Waste) เป็นสิ่งที่ทำให้เกิดต้นทุนในการดำเนินงานของธุรกิจที่สูงขึ้นอย่างไม่จำเป็น ซึ่งการบริหาร Supply Chain Management ที่ดีคือการทำให้การไหลหรือ Flow ทั้ง 3 ส่วนของซัพพลายเชนหรือ 3 Flow คือ Material Flow, Information Flow, และ Financial Flow สามารถไหลได้อย่างถูกต้องอย่างที่อธิบายด้านบน
สำหรับน้อง ๆ ที่กำลังสงสัยว่า Supply Chain และ Logistics เรียนเกี่ยวกับอะไร? คำตอบแบบกว้าง ๆ ก็คือเรียนเจาะลึกในแต่ละส่วนของ Supply Chain Management ตามที่ได้อธิบายในบทความนี้ รวมถึงเรื่องที่เกี่ยวข้องกับ Supply Chain แต่ไม่ได้ถูกพูดถึงในหัวข้อนี้อย่างเช่นเรื่องของ Logistics (โลจิสติกส์)